در این بخش از مجموعه مقالات مرتبط با پرونده پژوهشی "تجربه رویکردهای حکمرانی پولی در بانک‌های مرکزی جهان" به سراغ مهم‌ترین نهاد تصمیم‌ساز پولی و بانکی کره‌جنوبی، یعنی بانک مرکزی این کشور رفته و تاریخچه، تشکیلات، ماموریت‌ها، اهداف استراتژیک، مکانیزم و سازوکارهای سیاست‌گذاری پولی کلان و میزان استقلال عملکردی حقیقی این نهاد در تصمیمات و اجرائیات را تبیین می‌کنیم.

تاریخچه تاسیس تشکیلات مالی و حاکمیتی بانک مرکزی کره‌جنوبی

بانک مرکزی کره در ۱۲ ژوئن ۱۹۵۰، پس از تصویب قانون اساسیِ بانکداری توسط پارلمان این کشور تأسیس شد تا به عنوان مهم‌ترین نهاد پولی و مالی این کشور، مامور تثبیت ارزش پول ملی، ترویج و ارتقا سطح سلامت نظام بانکی و اعتباری و همچنین زمینه‌ساز توسعه اقتصاد کره‌جنوبی شود.

تشکیل و تاسیس بانک مرکزی کره‌جنوبی، به سبب تورم بالا و آشفتگی و تنش اقتصادی موجود و بلافاصله پس از استقلال کره از ژاپن رخ داد. بانک مرکزی کره‌جنوبی ابتدا به عنوان یک سازمان سرمایه‌گذاری کاملا دولتی با میزان سرمایه ۱.۵ میلیارد وون شروع به کار کرد، اما بعداً در سال ۱۹۶۲، با حذف تدریجی سرمایه دولتی، تحت عنوان یک سازمان ویژه عمومی و تخصصی مالی مطابق با اولین بازنگری قانون بانک مرکزی کره، مجددا سازماندهی شد.

قانون اساسیِ بانکداری کره‌جنوبی در زمان تصویب، نقش بانک مرکزی این کشور را در محدوده طراحی و اجرای سیاست‌های پولی، اعتباری و مدیریت نظام ارزی خارجی مشخص کرده بود. با این حال، در سال ۱۹۶۲، این قانون در جهتی مورد بازنگری قرار گرفت که بانک مرکزی کره‌جنوبی را قادر ساخت تا فعالانه در طرحهای رشد اقتصادی تحت رهبری و حمایت دولت، به عنوان بالاترین نهاد تصمیم‌گیری در این طرح‌ها، مشارکت کند.

قانون اساسی بانکداری کره‌جنوبی که ناظر به تشکیلات و سازماندهی بانک مرکزی این کشور است، در طول این سالها به سبب بحران‌ها و تنش‌های مالی و اقتصادی داخلی و جهانی، بارها مورد بازبینی و اصلاح توسط دولت و پارلمان این کشور قرار گرفته تا با بهبود سازوکارهای تصمیم‌ساز و اجرایی، روند طراحی و پیاده‌سازی سیاست‌های تاثیرگذار پولی و ارزی در مسیر بهینه و کارآمد آن قرار گیرد.

تبیین مکانیزم و سازوکارهای سیاست‌گذاری پولی کلان در بانک مرکزی کره‌جنوبی

هیات سیاست پولی بانک کره، بالاترین نهاد تصمیم‌گیر در بانک مرکزی کره‌جنوبی برای طراحی، تدوین، پیاده‌سازی و تغییر در سیاست‌گذاری‌های کلان پولی در اقتصاد این کشور است. در حقیقت، تمامی مصوبات، لوایح و تصمیمات مرتبط با عملیات اجرایی سیاست پولی اعم از تعیین نرخ پایه بهره مبادلاتی، تعیین نرخ پایه بهره بین بانکی، تعیین محدوه مجاز هدف‌گذاری تورمی، تعیین نرخ سیاستی BOK( نرخ سیاستی بانک مرکزی کره)، تعیین نرخ مبادله ارزی یوان به سایر ارزهای جهانی و تعیین زمان اعلان عمومیِ شرایط اضطراری و فوق‌العاده اقتصادی در هنگامه وقوع بحران‌های مالی، در اختیار و انقیاد کامل هیات سیاست پولی بانک کره قرار دارد.

تمامی موارد فوق‌الذکر، در نشست‌هایی موسوم به "جلسه اصلی هیات سیاست پولی" که هشت بار در سال برگزار می‌شود، تعیین می‌شود. با این حال، اگر به دلیل تغییرات سریع و ناگهانی در شرایط اقتصادی داخلی و خارجی و بروز بحران‌های پیش‌بینی نشده، نیاز به واکنش سیاستی از سوی بانک مرکزی باشد، هیات سیاست پولی جلسات فوق‌العاده‌ای را برگزار خواهد کرد. ریاست هیات سیاست پولی، بر عهده رئیس بانک مرکزی کره‌جنوبی است که ملزم است در تمامی جلسات اصلی این هیات، حضور کامل داشته باشد.

همچنین در کنار جلسات اصلی، هیات ثبات پولی یک سری "جلسات عادی" نیز معمولا در روزهای پنج‌شنبه هفته دوم و چهارم هر ماه تشکیل می‌دهد و در صورتی که رئیس هیات لازم بداند یا حداقل دو نفر از اعضاء درخواست کنند، می‌توان جلسات عادی فوق‌العاده نیز تشکیل داد.

فرآیند از ابتدا تا انتهای یک جلسه اصلی هیات سیاست پولی به شرح زیر است:

ابتدا، در طول هفته قبل از برگزاری جلسه اصلی، جلسات غیررسمی مختلفی در سطح کارکنان ارشد و مدیران دپارتمان‌های مختلف بانک مرکزی برگزار می‌شود و بازخوردها و نتایج منتج از این نشست‌ها، به "جلسه توجیهی روندها"، یک روز قبل از برگزاری جلسه اصلی، برده می‌شود. در جلسه توجیهی روندها، نمایندگان تمامی دپارتمان‌های بانک مرکزی، توضیحات مبسوط در مورد شرایط مالی و اقتصادی داخلی و خارجی را به اعضای هیات سیاست پولی ارائه می‌کنند و پس از آن، بحث و گفتگو بین اعضا انجام می‌شود. جلسه اصلی هیات سیاست پولی معمولا از ساعت ۹ صبح روز بعد، آغاز می‌شود. در این جلسه، اعضای هیات، یک رویکرد نگاه به همه چیز را با در نظر گرفتن مواردی همچون روند، چگونگی و جهت حرکات قیمت‌های داخلی، وضعیت نرخ‌های پایه، شرایط بازارهای مالی و ارزی، تغییرات روند اقتصاد جهانی و غیره را اتخاذ می‌کنند.

بلافاصله پس از پایان جلسه اصلی، رئیس بانک مرکزی کره‌جنوبی طی یک کنفرانس مطبوعاتی، تمامی تصمیمات اتخاذ شده در این نشست را به سمع و نظر عموم می‌رساند. همچنین صورتجلسه مرتبط با جلسه اصلی هیات، دو هفته پس از برگزاری آن بر روی وبگاه بانک مرکزی کره منتشر می‌شود.

سنجش میزان استقلال حقیقی بانک مرکزی کره‌جنوبی در تصمیم‌سازی‌ها و اجرای سیاست‌ها

به استناد گزارش‌های رسمی و آمار و اطلاعات موجود، بانک مرکزی کره‌جنوبی حدود ۶ دهه قبل تا به امروز، یک روند تدریجی رو به رشد در شاخص استقلال حقیقی عملکردی خود داشته و کنش‌های موثر آن در مواجه با بحران‌های مالی جهانی نشان می‌دهد که این نهاد مهم پولی، یکی از مستقل‌ترین بانک‌های مرکزی شرق آسیا، به ویژه از ابتدای هزاره جدید بوده است.

از اواخر دهه ۱۹۸۰، تاکید و پافشاری دولت و پارلمان این کشور بر پُررنگ تر کردن نقش حقیقی بانک مرکزی در زمینه نظارت بر سیستم‌های پرداخت و تسویه حساب‌های بانک‌های عامل و ثبات قیمت‌ها با ابتکارعمل به کارگیری رژیم هدف‌گذاری تورمی و همچنین در راستای بهبود شاخص استقلال عملکردی این نهاد با احیای هیات سیاست پولی، منجر به اصلاحات جدیدی در قانون اساسی بانکداری کره‌جنوبی در دو نوبت در سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۳ شد. این تغییر به افزایش بی‌طرفی و استقلال اجرایی حقیقی بانک مرکزی کره‌جنوبی کمک شایانی کرد.

همچنین در سال‌های بعد، بحران‌های مالی جهانی انگیزه‌ای برای تسریع در اصلاحات جدید قانونی در جهت تقویت استقلال عملکردی حقیقی بانک مرکزی در راستای بهبود وضعیت تثبیت مالی و تسهیل در اجرای اقدامات متقابل سریع این نهاد پولی در پاسخ به بحران‌های مالی، ایجاد کرد و سه مرتبه دیگر، در سال ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۲۰، قانون اساسی بانکداری کره‌جنوبی بازنگری شد. قانون بازنگری شده جدید، علاوه بر قائل بودن استقلال حقیقی عملکردی بانک مرکزی کره‌جنوبی در بحث هدف‌گذاری قیمتی و تورمی از طریق تدوین و اجرای موثر سیاست‌های پولی، سکان هدایت سیاست‌های ثبات مالی را نیز در اختیار این نهاد قرار داده است.

منابع:

1. AWoo, Jaejoon(۲۰۲۴),”Korea’s Monetary Policy and Challenges for the Bank of Korea”, Confronting South Korea's Next Crisis: Rigidities, Polarization, and Fear of Japanification (Oxford, ۲۰۲۲; online edn, Oxford Academic, ۲۳ June ۲۰۲۲), https://doi.org/۱۰.۱۰۹۳/oso/۹۷۸۰۱۹۸۸۶۴۴۲۴.۰۰۳.۰۰۰۹, accessed ۹ July ۲۰۲۴.

2. Clinton ,Kevin & Craig , R. Sean & Laxton , Douglas & Wang , Hou(۲۰۱۹),” Strengthening the Monetary Policy Framework in Korea”, IMF Working Paper, Research Department and Asia and Pacific Department, WP/۱۹/۱۰۳.

3. Moon,Woosik)۲۰۲۲(,”Monetary Policy and Central Banking in Korea”, Cambridge Books, Cambridge University Press, Number ۹۷۸۱۳۱۶۵۱۴۹۸۶, https://doi.org/۱۰.۱۰۱۷/۹۷۸۱۰۰۹۰۹۱۵۲۷

4. https://www.cambridge.org/core/books/abs/monetary-policy-and-central-banking-in-korea/organisation-and-functions-of-the-bank-of-korea/۸۶۷EFCFF۰۲۱۳۵۰C۹B۱۰BC۳CD۵EB۹۸۱A۹